Veelgemaakte fouten bij akoestiek in gymzalen

Akoestische materialen onder de loep

Door Mike Buijs

Omdat sporten in een ruimte met een slechte akoestiek een serieus gezondheidsrisico met zich meebrengt, worden steeds meer gym- en sportzalen voorzien van akoestische materialen. Helaas is er nogal wat onkunde op dit gebied. Dit levert dan een eindresultaat op dat het probleem niet oplost, gevaarlijke situaties oplevert of maar een (hele) korte levensduur heeft.

Slecht uitgevoerde akoestische oplossingen

We zien in de dagelijkse praktijk steeds meer gevallen van slecht uitgevoerde akoestische aanpassingen in sportaccommodaties. Dat is vervelend voor de klant omdat er vaak op korte termijn alweer kosten gemaakt moeten worden voor herstelwerkzaamheden tot zelfs volledige vervanging van materialen aan toe. De problemen kunnen betrekking hebben op de akoestische werking die onvoldoende is of de geplaatste materialen gaan te snel kapot omdat ze achteraf toch niet geschikt blijken te zijn voor toepassing in een sportomgeving.

In dit artikel maak ik met jouw een rondje langs enkele praktijkgevallen die ik de afgelopen jaren tegengekomen ben. Van problemen op het gebied van het akoestisch ontwerp en de geadviseerde oplossingen tot en met fouten in de montage…

Houten belating laat los

Vloerbedekking tegen de wanden, en meer…

In het nieuwbouwplan van een sporthal in Den Haag had een gerenommeerd adviesbureau geopperd om vloerbedekking tegen het onderste deel van de wanden te plakken om de nagalmtijd te verminderen. Op de hoge wandgedeelten was geadviseerd om een Hout-Wol-Cement beplating te monteren en tegen de damwandbeplating van het plafond akoestisch spuitwerk op basis van cellulose. Deze maatregelen bij elkaar zouden een sporthal moeten opleveren die qua ruimte-akoestiek voldoet aan de NOC*NSF richtlijnen.

Het aangebrachte akoestisch spuitwerk bleek na controle niet de gemiddelde laagdikte te hebben zoals in het bestek stond omschreven. Het resultaat was een volledig andere absorptie karakteristiek dan waarmee op papier was gerekend. Verder was er door de leverancier, om de balvastheid (die sowieso heel beperkt is bij dit type spuitwerk!) te verhogen, extra bindmiddel toegevoegd aan het product met als uitkomst dat de brandklasse niet meer klopte en het absorberend vermogen van het product volledig afweek van de laboratorium waarden waarmee door de adviseur was gerekend. 3 x mis!

De HWC-beplating hebben we losgeschroefd om te controleren of de opbouw overeen kwam met het systeem dat in het bestek stond omschreven. Ook hier kwamen we tot onze verbazing tot de conclusie dat de topplaat dunner was, de spouwbreedte kleiner en de vulling in de spouw een andere dikte en densiteit had dan voorgeschreven stond. Dit had als resultaat een lagere en afwijkende geluidsabsorptie dan waarmee door het adviesbureau gerekend was.

Voor wat betreft de vloerbedekking tegen de lage wanden. Deze keuze leek een goedkope oplossing voor de gewenste aanloopveiligheid en ook om de nagalmtijd te verlagen. Op het eerste punt scoort deze oplossing een redelijke voldoende echter qua nagalmreductie levert vloerbedekking voornamelijk absorptie in de hoge frequenties. Met de absorptie van lage geluiden doet het vrijwel niets. Het akoestisch eindresultaat was doffe en onprettige dreungeluiden op oorhoogte. Een zeer onprettige omgeving om in te sporten en les te geven. 2 x mis!

Met het zomaar plaatsen van aanvullende maatregelen waren de problemen overigens heel lastig op te lossen. Daarom hebben we onze oplossing over de vloerbedekking heen aangebracht. Binnen handbereik hebben we Allgym akoestische sportzaalpanelen geplaatst en vrij hangend onder het plafond Allimpact akoestische balvaste plafondeilanden.

Toegepast product helemaal niet geschikt voor gymzaal

Goedkope akoestische panelen

De afbouw van een gymzaal is meestal het laatste onderdeel van een (nieuwbouw)project. Als een project financieel tegenvalt en er is nog maar weinig budget over, dan proberen aannemers de kosten naar beneden te krijgen. Dat is logisch.

Bezuinigen is mogelijk door goedkopere akoestische materialen te gebruiken. De akoestische alternatieven worden dan vaak alleen met elkaar vergeleken op basis van hun gemiddelde absorptiewaarde zoals de NRC of de ɑw-waarde. Je kunt akoestisch echter niet rekenen met gemiddelde waarden en zeker bij toepassing in sportaccommodaties moet er extra scherp gekeken worden naar het absorptievermogen in de lage frequenties bij 125 en 250 Hz.

Door goedkopere panelen te gebruiken, bestaat het risico op een onevenwichtig akoestisch klimaat. Het eindresultaat kan zijn dat de gemiddelde nagalmtijd wel klopt maar de afwijking van de nagalm tussen  de verschillende octaafbanden onderling zodanig groot is dat er hele lage tonen of andersom hele scherpe geluiden of andere rare pieken of dalen overblijven.

Soms is dit met aanvullingen niet eens meer op te lossen zonder eerst het niet goed absorberende materiaal weer volledig te verwijderen. In de NOC*NSF norm (NOCNSF-US1-BF1 uit juni 2005) voor gymzalen geeft men daarom ook aan wat de maximale afwijking van de nagalmtijd in de verschillende octaafbanden mag zijn ten opzichte van de geadviseerde gemiddelde nagalmtijd. Een vaak vergeten extra eis naast de gemiddelde nagalmtijd gekoppeld aan het volume in de NOC*NSF tabel.

Bij goedkope panelen is de kans groter dat deze eerder stuk gaan. Een paneel kan er in het begin goed uitzien, maar na enkele maanden al sporen van verval tonen terwijl een klant mag verwachten dat er toch tenminste 5 jaar garantie zit op een product. Een besparing bij de aankoop van het product levert op de langere termijn een veelvoud aan kosten op voor onderhoud, reparatie of (veel te snelle) vervanging.

Ik kom van alles tegen: geperforeerd hout dat in tweeën is gebroken, gaatjeswanden waar de beschermende vilt laag over grote delen los hangt, wanden waar de stootvaste toplaag doorgescheurd is en de akoestisch vulling uitpuilt, systemen die binnen handbereik gemonteerd zijn met metalen profielen waarbij de bevestiging los hangt met scherpe uitstekende delen, systeemplafonds waar de tegels los inliggen met risico op vallen, baffles die niet gezekerd zijn en waarvan de bevestiging los zit, panelen afgewerkt met een niet robuuste stoffering waarvan hoeken doorgesleten zijn, enz., enz.

Als iets kapot is, levert het veiligheidsrisico’s op. Bovendien wordt het een gewild mikpunt. Wat is er nou leuker dan ook de rest van het systeemplafond eruit proberen te knallen of dat paneel wat toch al los hangt van de wand te trekken of iets wat kapot gaat verder te slopen?

Alles wat in een gymzaal staat, zou daarom bal- en stootvast moeten zijn. Niet voor slechts een jaar, maar voor lange tijd. Bij normaal gebruik in een sportomgeving moet een oplossing zeker bestand zijn tegen de impact van ballen en personen. Je moet er toch gewoon een bal tegen aan kunnen trappen of tegenop kunnen springen?

Gebroken geperforeerde beplating met risico op verwonding van de sporter

Kies daarom altijd voor oplossingen die op de lange termijn hufterproof zijn zoals een product dat door Kiwa ISA Sport B.V. getest is op balvastheid (DIN 18032 deel 3 april 1997). Een zeker zo goede optie is het bezoeken van een referentieproject van de leverancier wat tenminste 5 jaar of ouder is en zelf beoordelen of een product geschikt is voor jouw situatie.

Beschermende viltlaag scheurt en laat los van de ondergrond

“Scherpe” akoestische panelen

Hoewel het niet altijd direct opvalt, zitten er in menige sportzaal akoestische panelen aan de wand die risico’s opleveren voor de aanloopveiligheid. Binnen handbereik van de sporter bevatten ze bijvoorbeeld messcherpe gebieden. Dit is meestal het geval als een metalen profiel dat ter bescherming om een wandpaneel zit of gebruikt is voor de montage iets naar voren steekt. Als iemand er langs of tegenaan loopt, kan hij of zij blijven hangen en zich ernstig verwonden.

Het is daarom beter om voor oplossingen te kiezen waar geen hard (aluminium of metalen) profiel omheen zit, maar die langs de randen een afgeronde en relatief zachte afwerking hebben. Daarnaast is het ook belangrijk te kijken of een sporter niet per ongeluk met zijn vingers achter een paneel kan blijven haken.

Wanneer wanden zijn afgewerkt met een geperforeerd plaatmateriaal dan bestaat het risico op het zogenaamde “raspeffect” als de gaten een grote diameter hebben en scherp zijn afgewerkt (lees: niet verzonken of rond gefreesd). Als een sporter langs de wand schaaft dan geeft dit verwondingen. Het is dan sowieso beter om te kiezen voor een paneel met een zogenaamde microperforatie. Hierbij moet dan wel weer gekeken worden of de perforatiegraad nog voldoende is om de gewenste hoeveelheid breedbandige geluidabsorptie te realiseren.

Bevestigingsprofielen met messcherpe randen hangen los

Amateuristische montage

Sommige bedrijven maken er echt een rommeltje van. Montagemiddelen die uit de muur komen, schroeven die uitsteken, bevestigingen die loslaten na verloop van tijd of vrij hangende akoestische materialen die niet goed gezekerd zijn, waardoor er een valrisico ontstaat.

Ook mist bij “onervaren” partijen vaak de kennis hoe een detail moet worden afgewerkt of een voorziening op de juiste manier geïmplementeerd moet worden in de akoestische wandoplossing. Functiebehoud van de aanwezige sporttoestellen bij het monteren van voorzieningen in bestaande sportaccommodaties is een belangrijke factor in de ontwerpfase.

Het meest bizarre voorbeeld is de aannemer die, na een klacht van zijn klant dat de zaal akoestisch nog niet op orde was, zonder eerst een controlemeting te laten uitvoeren, gewoon de dubbele hoeveelheid materiaal plaatste. Het resultaat was een gemiddeld veel te lage en ook nog eens onevenwichtige nagalmtijd. Allkoestiek heeft in opdracht van deze klant de extra voorzieningen in stappen gedemonteerd en tijdens het demonteren steeds een controlemeting verricht net zo lang tot de zaal aan de norm voldeed.

Kijk altijd kritisch naar het eindresultaat. Natuurlijk zou je ervan moeten kunnen gaan dat een professional zijn of haar werk goed doet, maar de praktijk wijst uit dat dit niet altijd het geval is. Loop daarom alles goed na. Twijfelt u, laat dan een andere specialist het werk controleren, zodat je zeker weet dat alles tot op de laatste punt klopt.

Gezien de forse investering waar over het algemeen sprake van is adviseren wij dan ook om altijd een controlemeting te laten uitvoeren.

Amateurisch afgewerkt akoestisch product

 

Brandgevaarlijke combinaties

Een akoestisch materiaal mag dan zogenaamd brandveilig zijn, maar op het moment dat het in een gymzaal aan een wand gemonteerd wordt, is het dan nog steeds brandveilig? Vaak komt er een houten plaatje bij, of een ander materiaal om een detail netjes op te vullen of iets anders om het helemaal af te maken. Wordt er dan ook rekening gehouden met de gevolgen voor de brandveiligheid?

Het is belangrijk dat je voor oplossingen kiest die als compleet systeem getest zijn en ook volgens de randvoorwaarden van deze test geplaatst worden. Als je ziet dat bij de montage allerlei aanvullende materialen nodig zijn, spreek de monteur dan hierop aan. Vraag of hij (of zij) de brandveiligheid kan garanderen van de oplossing die hij op dat moment in jouw gymzaal aan het realiseren is.

In een gymzaal dienen alle akoestische toepassingen tegen een stootje te kunnen

Tot slot

Aan de hand van de punten in dit artikel weet je nu beter waar je allemaal op moet letten. Bezoek voordat je akkoord geeft op een offerte voor het verbeteren van de akoestiek van jouw sportaccommodatie eerst een aantal projecten die deze leverancier een aantal jaren geleden al opgeleverd heeft en laat je bijpraten door de eigenaar of gebruiker van deze accommodatie over zijn praktijkervaringen met zowel de leverancier als het product.

Ga ook in gesprek met de gebruikers. Dan zul je de plussen en minnen vanzelf te horen krijgen. Als de resultaten goed zijn, kun je met veel meer vertrouwen uitzien naar een goede afloop van jouw eigen project.

Ook hier is de stelregel “Goedkoop is meestal duurkoop” helaas vaak op zijn plaats.

Afspraak maken voor een gratis Quick-Scan

Als het eindresultaat niet naar tevredenheid is dan is het prettig om gewerkt te hebben met slechts één eindverantwoordelijke partij en niet in een discussie te belanden tussen jouw adviseur, architect, aannemer, productleverancier, montagebedrijf, gebruiker, projectleider, enz. over waar het mis is gegaan.

Bij Allkoestiek ben je aan het juiste adres. Wij verzorgen het volledige traject vanaf het, volgens de officiële richtlijnen van het NOC*NSF, in kaart brengen of meten van de benodigde akoestische maatregelen tot en met de volledige realisatie van het project. Dit alles inclusief garantie op het akoestisch eindresultaat en de door ons geleverde akoestische producten.

Binnen alleen Nederland al realiseerden wij de afgelopen 10 jaar in meer dan 150 sportlocaties een prettige ruimte-akoestiek. In de projecten van het eerste uur ervaart men ook vandaag de dag nog steeds de kwaliteit waarvoor destijds gekozen is.

Zoek je naar een goede partij voor het verbeteren van de ruimte-akoestiek in jouw sportaccommodatie neem dan contact met ons op of vraag direct een gratis Quick-Scan aan.